Het water­schap is een gesloten bastion

De heer Maas: Voorzitter. Eerst even een kleine observatie. Hoeveel mensen zijn er vandaag? Een stuk of zeven misschien, ja vooral ambtenaren, denk ik want ik ken ze allemaal van gezicht. Zou er nog iemand uit Terheijden zijn die betrokken was bij deze hele zaak? Ja? Oké, heel goed, ik ben blij dat er in ieder geval iemand is want wij hebben nu eigenlijk een metadiscussie over onszelf. Kan ook leerzaam zijn hoor, maar goed.

Ik wil er eigenlijk geen gewoonte van maken om naar de spreekstoel te lopen en ik beloof alvast dat ik het de volgende keer ook niet zal doen, maar in dit geval past het wel, want wij moeten als algemeen bestuur staan voor ons beleid. Wij hebben het vandaag over het omgevingsproces Terheijden, een proces waar de participatie niet best is verlopen, dat zien ook wij. Heel goed dus dat er is geëvalueerd en een goed leesbaar rapport, ook, ik vreesde alweer honderden pagina’s woordenbrij. De conclusies van het rapport onderschrijven wij ook van harte, ondanks dat alles onvermijdelijk een gevoel geeft van ‘mosterd na de maaltijd’.

Onderaan de streep gaat het in zo’n omgevingsproces – het is al een paar keer gezegd – om duidelijke communicatie en ik weet, het is een open deur vandaag ook dat er een motie ligt die inmiddels is gepromoveerd tot een soort e-motie, zeg ik dan maar. Duidelijke communicatie begint met het kiezen van de juiste woorden en het fascineert mij altijd enorm dat er in het waterschap heel vaak over voorkeursalternatief wordt gesproken, zelfs nog op het moment dat de keuze al is gemaakt. Voorkeur suggereert dat de beslissing slechts een kwestie van smaak is en alternatief zet de deuren wagenwijd open naar alternatieven, maar daarover later meer. Als je de vrouw van je dromen hebt gevonden en op een romantisch dinertje haal je de ring tevoorschijn en je zegt, je bent mijn voorkeursalternatief, dan zegt ze echt geen ja. Dan zegt ze, zijn er nog anderen dan? Laat je telefoon zien! Daar gaat je duurzame relatie,zoals Twynstra Gudde ook aangaf. Nee, het voorkeursalternatief dat hier bedoeld wordt, betekent in de praktijk dat de beslissing al genomen is, al heeft plaatsgevonden. Een waarin de Partij voor de Dieren zich in dit geval kon vinden, maar waarin de onderhandelingsruimte voor de belanghebbenden van Terheijden erg klein bleek. Er was geen ruimte meer voor alternatieven, hooguit voor wat kleine aanpassingen. En dat is in de formulering van het besluit maar matig verwoord. De les: communiceer duidelijk en eerlijk, helemaal over cruciale leggerwijzigingen en praat de belanghebbenden tijdens het omgevingsproces niet naar de mond, om ze te sussen met halve toezeggingen. Dan krijg je later de deur in je gezicht, open die deuren straks nog.

Aan de onduidelijke situatie in Terheijden hebben wij uiteindelijk vooral zelf schuld. Je kunt als waterschap de regel hebben om geen vee op keringen te laten grazen, maar als je die regel nooit handhaaft, tja, dan houd je jezelf en alle belanghebbenden voor de gek. Wanneer je de dijk vervolgens niet eens meerekent voor de nadeelcompensatie, schiet je jezelf in de voet. Als ik een van de betrokken boeren was, zou ik er niet overpeinzen die dijk ooit nog te beheren.

Goed, nu overheidsbeleid. Of het nu de aanpak van regionale keringen is of iets totaal anders, het begint met de mogelijkheid tot openbare discussie. Al het beleid dat wij op poten zetten, verdient het om aangevochten te mogen worden. Het zou wat ons betreft veel beter zijn geweest wanneer de belanghebbenden uit Terheijden luid en duidelijk erop waren gewezen dat zij konden inspreken tijdens algemeen bestuursvergaderingen in 2019, toen de eerste fase van het proces werd afgerond. We moeten zulke discussies met elkaar voeren en wel op de plek waar ze gehouden behoren te worden, hier op Bouvigne bevindt zich het openbare theater van de West-Brabantse waterschapspolitiek, hier staan wij voor ons beleid, hier kan iedere ingezetene meediscussiëren, hier kan eventueel iedere ingezetene in verkozen worden. Politiek: schep duidelijkheid voor de burgers door de besluitvorming in alle openbaarheid te laten plaatsvinden. Besluiten worden genomen namens en samen met de burgers en ze verdienen het niet achter het theaterdoek te verdwijnen, onzichtbaar gemaakt te worden. Gelukkig hebben wij als waterschap die mogelijkheid, want wij zijn politiek en geen technische commissie van de provincie of zo.

Benutten doen wij die kans nog niet voldoende. Het waterschap is nog best een gesloten bastion. Zelfs onze deuren, zelfs die naar de wc, zijn vaak letterlijk dicht. Wij denken dat geslaagde participatie aan de basis begint, net zoals een bloem uit een wortel groeit of uit een BBB-emmer. De basis van inspraak ligt hier op Bouvigne, hier kunnen wij reflecteren en filosoferen op hoofdlijnen, zodat de casus van regionale keringen overstegen kan worden en in dienst van het algemeen nut verbeteringen kunnen aanbrengen.

Het begin van een nieuwe bestuursperiode van ons algemeen bestuur is een goed moment om samen ‘markers’ uit te zetten over wat wij graag anders willen. Een meer open waterschap is een noodzakelijke stap en dat kan de kwaliteit van omgevingsprocessen zoals die in Terheijden, uiteindelijk enkel versterken, want wanneer onze besluitvormende algemeen bestuursvergaderingen meer bezoekers trekken, meer dan zeven of acht, volgen er vanzelf meer insprekers en niet alleen van de ZLTO, vergroten we de betrokkenheid van burgers en creëren wij onderling vertrouwen van en met die burger, want wat je niet kent en wat je niet ziet, dat vertrouw je niet.