Oproep om als water­schappen een rechtszaak te starten om PFAS-verbod af te dwingen als plan uitblijft

Breda/Eindhoven, woensdag 25 september 

Partij voor de Dieren wil dat waterschappen een rechtszaak starten om PFAS-verbod af te dwingen als de minister niet dit jaar met dat plan komt. 

De Partij voor de Dieren dient tijdens bestuursvergaderingen van minstens 6 waterschappen een motie in om hun DB op te roepen via een brandbrief de staat te verzoeken eindelijk de PFAS vervuiling een halt toe te roepen. Komt dat plan er niet voor het einde van het jaar, dan wil ze dat waterschappen via een rechtszaak een landelijk PFAS-verbod afdwingen. De fracties willen nu snel actie zien om een einde te maken aan de PFAS-vervuiling in de Nederlandse wateren. 

“De tijd van jarenlang praten en verschuilen achter een toekomstig Europees verbod is voorbij. De situatie verslechtert met de dag en de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW)- doelstellingen rondom waterkwaliteit raken steeds verder uit zicht. De gifkraan moet nu eindelijk eens dicht”, zegt Judith Lammers, algemeen bestuurslid in Waterschap De Dommel, initiatiefnemer van de motie. 

PFAS zijn giftige stoffen die zich makkelijk verspreiden. Ze hopen zich in de lichamen van mens en dier op en vanuit daar tasten de stoffen het immuunsysteem aan en veroorzaken ze onder meer kanker. Ook hebben de stoffen een negatief effect op de ontwikkeling van ongeboren kinderen. Nederlanders krijgen dagelijks veel meer PFAS binnen dan de gezondheidskundige grenswaarde van de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA). Het RIVM adviseert de overheid dan ook al jarenlang om maatregelen te nemen. Het in de wind slaan van dit RIVM-advies is wat betreft de Partij voor de Dieren onacceptabel. Daarom willen ze nog dit jaar een actieplan met PFAS verbod zien. Zo niet dan stellen zij, zit er niets anders op dan dat waterschappen een juridische procedure starten. De partij werkt hiervoor nauw samen met verschillende algemeen bestuursleden van andere partijen uit verschillende waterschappen. 

“EU-lidstaten, waaronder Nederland, hebben hun eigen verantwoordelijkheid voor milieu en volksgezondheid en dienen daarom ook op nationaal niveau maatregelen te nemen. En deze blijven almaar uit, ook in het regeerprogramma komen de woorden “PFAS”, “vervuiling”, “sanering” of “toxische stoffen” niet eens voor.” Ludo Maas, algemeen bestuurslid waterschap Brabantse Delta.

Nederland zette de afgelopen jaren weliswaar in op een Europees verbod op het gebruik van PFAS, maar een verbod in eigen land bleek tot nu toe een brug te ver. Ook het Europese restrictieverbod, dat als doel heeft het PFAS-probleem bij de bron aan te pakken, door o.a. meer dan 10.000 PFAS houdende stoffen te verbieden, dreigt te struikelen. Eurocommissaris Draghi nam vorige week plots een milder standpunt in. Volgens de Partij voor de Dieren laat dat zien dat wachten op PFAS-beleid vanuit Europa niet afdoende is. 

Dat PFAS schadelijk is voor het milieu en volksgezondheid is allang bekend bij het Nederlandse Rijk. Voorbeelden van EU-lidstaten die wél eigen maatregelen nemen zijn Frankrijk en België. Frankrijk besloot deze zomer bijvoorbeeld tot een handelsverbod voor niet-essentiële PFAS-houdende producten. Het kan dus wél.

Voor de Nederlandse waterschappen is een verbod op PFAS bittere noodzaak. Waterschappen hebben de wettelijke taak om te zorgen voor schoon water. Ook op grond van de Kaderrichtlijn Water zijn waterschappen verplicht om een goede chemische en ecologische waterkwaliteit te bewerkstelligen. PFAS, zogenaamde forever chemicals, vervuilen nu de beken en rivieren en via het water heel ons land. PFAS zit niet alleen in oppervlaktewater, maar inmiddels overal: in de lucht, in de bodem, en daarmee ook in het grondwater en ons voedsel. PFAS-vervuiling heeft namelijk ook gevolgen voor de agrarische sector en onze voedselvoorziening. Bronaanpak is acuut nodig om de situatie niet te laten verslechteren en toekomstige saneringskosten niet nog verder te laten oplopen. Het is voor de Partij voor de Dieren onacceptabel dat kosten voor de nalatigheid van het Rijk bij het waterschap en dus uiteindelijk bij de burger worden gelegd.

De rioolwaterzuiveringsinstallaties van het waterschap kunnen PFAS niet uit het water verwijderen terwijl waterschappen wel de wettelijke taak hebben om rioolwater te zuiveren. Daarom is een bronaanpak nodig. Waterschappen hebben wettelijk gezien zelf niet de bevoegdheid om het gebruik van PFAS te verbieden. Een verbod kan alleen door het Rijk worden vastgesteld. Zonder PFAS-verbod is het dweilen met de gifkraan open.

“Mensen en dieren horen zonder zorgen in natuurwater te kunnen zwemmen. Het is nu al zover gekomen dat zeeschuim aan de Nederlandse kustlijn ongezonde concentraties PFAS bevat. Zelfs ons drinkwater bevat PFAS, net als de zelfverbouwde groenten uit onze moestuinen.” Karin Körver, algemeen bestuurslid waterschap Scheldestromen.

 Concreet wil de Partij voor de Dieren dat het Rijk zo snel mogelijk maar uiterlijk 1 januari 2026 ten minste zorgt voor: 

• Een landelijk verbod op de productie van PFAS en schadelijke PFAS vervangende producten voor alle niet-essentiële producten; 

• Een im- en exportverbod van niet-essentiële PFAS- houdende producten; 

• Een verbod op het lozen van PFAS op oppervlaktewater en riool door bedrijven die PFAS-houdende producten verwerken tot een commercieel product. 

**** UPDATE: Breda, 26 september: Gisteravond is de motie “Laatste noodkreet van waterschappen voor landelijk PFAS verbod” in het eerste van ten minste 6 waterschappen behandeld. De motie is in Waterschap Brabantse Delta in aangepaste vorm aangenomen. Het Algemeen Bestuur van Brabantse Delta besloot dat het waterschap een brandbrief aan het Rijk moet opstellen met daarin de dringende oproep om vóór 1 januari 2025 met een concreet actieplan te komen om de PFAS vervuiling een halt toe te roepen. 

In de opgedragen brandbrief worden de concrete eisen zoals hierboven beschreven herhaald, en tevens steun en sympathie voor de PFAS procedure uitgesproken die Knoops advocaten namens 11 belangenorganisaties in de zomer is gestart. 

Dit is volgens de Partij voor de Dieren een belangrijke, eerste stap naar een landelijk verbod. De gifkraan moet dicht!