Gead­vi­seerde coali­tie­va­ri­anten zijn onlogisch en totstand­koming is ondui­delijk

Eerste termijn

Voorzitter,

De Partij voor de Dieren heeft het gesprek met de verkenner, de heer Moerkerke, als zeer prettig beleefd. Wij hebben er alles in kwijt gekund dat voor ons belangrijk was. Misschien juist daardoor heeft het verslag dat van de verkenningsfase is gemaakt ons erg verbaasd en teleurgesteld. Van de inhoudelijke input die geleverd is door onze fractie, maar ook door andere fracties, is namelijk haast niets overgebleven. Inhoud die naar voren komt als onderschreven door ‘alle partijen’ is helemaal niet door onszelf ingebracht.
De logica die achter de aanbevolen coalitiesamenstellingen zit roept vele vragen bij ons op. Voorzitter, graag wil ik een aantal cruciale kritiekpunten nader toelichten.

Punt 1: Het herformuleren van de opdracht aan de verkenner. De formulering van vragen 3 en 4 is in het gespreksverslag ingrijpend veranderd ten opzichte van de mail die de fracties voorafgaand aan het individuele gesprek ontvingen. Dit is nergens aan ons toegelicht. Bij het formuleren van de opdracht aan de verkenner, heb ik ingebracht dat ik nog niet meteen wil uitgaan van een meerderheidscoalitie, maar ook aan alle partijen de vraag wil stellen wat voor coalitie en bestuursakkoord zij willen. Ik kreeg hierin veel bijval van de andere fractievoorzitters. De vraag is vervolgens ook breder geformuleerd, naar ‘welke mogelijkheden ziet u voor de vorming van een coalitie’. Mijn fractie heeft tijdens ons gesprek met de heer Moerkerke ingebracht de voorkeur te hebben voor een bestuursagenda of een hybrideakkoord, een variant waarbij nog niet alles in steen is gebeiteld en waarbij het makkelijker is om in te spelen op de immer veranderende omgeving waarin wij leven. Wij zien hier niets over terug in het verslag, en de vraagstelling is in het verslag toch weer terug veranderd naar de oorspronkelijke variant, die voetstoots uitgaat van een meerderheidscoalitie. Het lijkt mij niet de bedoeling dat de opdracht aan de verkenner door de verkenner zelf aan het eind van de rit wordt geherformuleerd.

Punt 2: De legitimiteit van de genoemde inhoudelijke prioriteiten. In het verslag van de kenner staat dat ‘de doorontwikkeling van de Visie Waterveiligheid’ en ‘het versterken van de samenwerking met relevante stakeholders’ door alle partijen als prioriteit is genoemd. Beide punten zijn door de Partij voor de Dieren niet zelf naar voren gebracht. Door de heer Moerkerke of de heer Maes werden deze punten aan ons voorgelegd, waarop wij beaamden dit inderdaad belangrijke punten te vinden. Wij hadden zelf echter op dat moment al een hele lijst met andere punten ingebracht, waarvan KRW helaas de enige is die expliciet wordt benoemd. Op deze manier wordt er natuurlijk naar een vooraf bedachte conclusie toe geredeneerd. Want had men aan alle partijen gevraagd of zij een stevigere droogteaanpak een belangrijk punt vinden, dan hadden zij dit waarschijnlijk ook allemaal beaamd. En dan had dat punt ook in het verslag gestaan, terwijl het nu tot ons ongenoegen nergens te bekennen is. Meer focus op de inhoud had de voorstellen voor coalitiesamenstellingen kunnen ondersteunen, zodat het niet over zou komen als enkel een sommetje van hoe vaak iedere partij door zijn politieke vriendjes genoemd is.

Punt 3: De logica achter de aanbevolen coalitiesamenstellingen. Dit vindt de Partij voor de Dieren het belangrijkste en meest kwalijke punt. De vraagstelling was: Welke coalitie doet recht aan de verkiezingsuitslag? Vervolgens wordt er alleen van Ons Water aangegeven dat de keuze voor die partij geen recht zou doen aan de uitslag, omdat de partij een zetel was verloren, en inmiddels twee door het afsplitsen van mevrouw Goos. Toch wordt deze partij alsnog aangedragen als deelnemer aan coalitie variant nummer 2. Heel merkwaardig. Het alternatief is blijkbaar CDA, terwijl óók die partij een zetel is verloren en nu nog maar twee zetels over heeft. Waarom dan toch deze aanbeveling? De macht der gewoonte? De fractie Ongebouwd, die door een besluit van democratisch gekozen volksvertegenwoordigers in de Tweede Kamer niet zonder reden is teruggebracht met één zetel, is ook weer een van de opties.

De Partij voor de Dieren vindt het stúitend dat twee partijen die evenveel zetels hebben als de drie genoemde, gekrompen partijen, en die gelijk zijn gebleven of zelfs zijn gegroeid, helemaal niet worden genoemd als mogelijke coalitiepartners. Ik heb het dan over de PvdA en de fractie Natuurterreinen.

De aanbeveling van de verkenner lezen wij als volgt: verschillende partijen vragen om een ‘groen geluid’, en door Water Natuurlijk aan te dragen voor de coalitie kunnen we dat criterium afvinken.

Maar ik kan hier zeker 5 partijen aanwijzen die PvdA en Natuurterreinen goede en logische kandidaten voor de coalitie vinden, en dat zijn er toch echt meer dan de respectievelijke 3 en 4 fracties die CDA en Ongebouwd zouden hebben genoemd. Hoe heeft deze verkenner eigenlijk gerekend? Waarom is het geen optie om het ‘groene geluid’ met meer dan één partij in de coalitie te laten terugkomen?

Een verkenner moet aftasten en onderzoeken. Deze verkenner lijkt helaas een éénrichtingsweg te zijn ingeslagen, met een behoudende meerderheidscoalitie als enige mogelijke uitkomst. Dat is niet alleen een ondankbare taak, het doet ook geen recht aan de afgelopen verkiezingen, de gelaagdheid van de uitslag, en vooral, de crisissen die Nederland beheersen. De Partij voor de Dieren wil graag dat de verkenningsfase verder wordt voortgezet, met een nieuwe ronde van individuele gesprekken en een tweede verkenner. Wij steunen het voorstel om mevrouw Miranda de Vries als tweede verkenner aan te stellen.

Tweede termijn

Voorzitter, ik wil graag een paar dingen benoemen. Allereerst wil ik nog eens terugkomen op het rekensommetje dat schuilt achter de voorgestelde coalitievarianten. Er is aan ons gevraagd: “Welke coalitie doet recht aan de verkiezingsuitslag?” niet “Wie zou je graag zien in de coalitie?”, maar dat is wel het rekensommetje wat we nu terugzien. Want je kunt toch niet beweren dat het antwoord op de vraag ‘ welke coalitie doet recht aan de verkiezingsuitslag’ leidt tot een aantal van de partijen die nu zijn voorgedragen, en níet tot een aantal van de partijen die nu niet zijn voorgedragen.

Daarnaast merkte ik op dat er net een misverstand ontstond. Ik hoorde de heer Moerkerke de woorden van mevrouw Jetten naast zich neerleggen, verwijzen naar de uitspraak ‘zij heeft geen belangen bij het waterschap’. Daarmee werd geïnsinueerd dat mevrouw Jetten bedoelde te zeggen dat de heer Moerkerke wél belangen heeft bij het waterschap, en dat zei zij niet. Vooruitlopend op het volgende agendapunt kunnen we constateren dat de partijen die zijn voorgedragen als eerste coalitievariant het proces voort willen zetten met de heer Moerkerke en mevrouw Huijben. En dát is hetgeen waar het voorstel van mevrouw Jetten, waar ik mij mede verantwoordelijk voor voel nu ik mijn steun daarvoor heb uitgesproken, op reageert.

Afsluitend wil ik nog de opmerking plaatsen dat ik de heer Van der Kallen gelijk geef dat als we het oordeel van de kiezer mee willen nemen, we moeten kijken naar de drie zetels die de partij Ons Water heeft behaald. Ten slotte: ook de Partij voor de Dieren zou graag het individuele verslag van ons gesprek met de verkenner willen ontvangen. Ik baal er ontzettend van dat we de oproep om geheimhouding met z’n allen hebben ingewilligd, want we zien nu de gevolgen ervan.